Ako vas put ikada nanese  na  dvanaestak  kilometara od Višegrada, uz magistralni put Višegrad–Užice izdiže se veleljepna zadužbina srpskog župana Pribila, smješten u živopisnom planinskom kraju na zaravni ispod litica Orline u klisuri rijeke Rzav. Ovaj predivni spomenik kulture i svjedok trajanja pravoslavlja na ovim proistorima  posvećen je uspenju Presvete Bogororice. Za njega kažu da je, vjekovna je duhovna oaza.

Dobrun je jedan je od najstarijih srpskih manastira. Pripada mitropoliji Dabrobosanskoj. Prema istorijskoj građi, smatra se da je manastir osnovan 1340. godine, za vrijeme vladavine cara Dušana. Iako je u svojoj dugogodišnjoj istoriji mnogo puta bio skrnavljen, rušen i poharan. I danas na zidovima dobrunske svetinje jasno se mogu vidjeti i freske koje svjedoče njegovo vjekovno postojanje. Pa tako na sjevernom zidu priprate očuvane su freske cara Dušana sa ženom Jelenom i sinom Urošem, kao i freska ktitora manastira, župana Pribila, i njegovih sinova i zeta.

Župan Pribil je pored županskog dvora u tvrđavi, između 1340. i 1343. godine, sagradio i manastirsku Crkvu, sazidanu od kamena i sige. Crkva je oblika jednobrodna bazilika  bez kupole. Po predanju, hram su živopisali vrsni majstori ikonopisa iz Južne Srbije. Poslije monašenja župana Pribila (monaško ime Varnava) nasljeili su ga  ga sinovi Stefan, a potom Petar. Petar je dozidao spoljnu pripratu i riznicu sa sjeverne strane, koju je i živopisao, neposredno pred Kosovski boj.

Ovo je jedna od svetinje sa najburnijom  istorijom. Istorijska riznica bilježi mnoga stradanja ove svetinje. Ali, promislom Božijim i molitvenim zastupništvom Presvete Bogorodice manastir se uvijek, opet i opet, podizao iz pepela.

Godine 1462. pada pod tursku vladavinu. Prema legendi manastir je osvojen izdajom. Jedan srpski sluga, , otkrio je Turcima da su iz Dobruna otišli svatovi po mladu u Prijepolje. Turci su svatove sačekali po povratku, iza Bijelih Brda, pobili ih, preobukli se u njihove nošnje, ušli u grad Dobrun i zauzeli ga. U šesnaestom vijeku manastir obnavljaju monasi koji su nakon napuštanja manastira osnovali njegov metoh u mjestu Vagani. Manastir ponovo biva poharan i porušen od strane turaka krajem sedamnaestog vijeka. Vjerni narod ponovo obnavlja manastir krajem osamnaestog vijeka, međutim monaštva nije bilo, te su se Bogosluženja u manastiru obavljala samo tri puta godišnje, i to na Božić, Vaskrs i Duhove.

Turci su zbog narodnog  Ustankau Bosni i Hercegovini 1875.kaznili rušenjem velikog broja svetinja, među kojima je ponovo stradao manastir Dobrun. Berlinskim kongresom Bosnom su zagospodarili, umjesto Turaka, Austrougari. Velikim trudom i zalaganjem ondašnjeg mitropolita dabrobosanskog Save Kosanovića, vjernog naroda dobrunskog kraja i pomoći barbonese Vilhelmine Nikolić, manastir Dobrun je 1884. godine ponovo obnovljen.

I novija istorija bilježi novo stradanje manastira. Tokom prvog svjetskog rata  manastir je ponovo stradao. Sa obnovljenjem manastira počelo se 1921. godine. Nesreća razaranja manastir je zadesila već u drugom svjetskom ratu. NJemci su manastirsku crkvu koristili kao magacin za mine, koje su januara 1945. godine, aktivirali i razorili manastir do temelja. Razaranje, od strane Nijemaca, bilo je najteže u njegovoj burnoj stradalnoj istoriji. Za godinu dana vjerni narod, okupljen oko svetinje, ponovo obnavlja manastirsku crkvu koja je i osvećena u nedelju po Mitrovdanu 1946. godine.

Ali  po Gospodnjoj promisli i voljom mitropolita Dabrobosanskog Nikolaja 1994. nakon dvije i po decenije, manastir je ponovo naseljen monasima. Obilježavanjem dva vijeka od podizanja Prvog srpskog ustanka, 2004. godine, manastirski kompleks obogaćen je novim sadržajima. Podignut je Karađorđev konak gdje je smješten i muzej prvog srpskog ustanka i muzej dabrobosanskih mitropolita, sa bogaom  istorijsom  riznicom  mitropolije daborobsanske. Te godine na stijeni koja vijekovima bdije iznad manastirskog zdanja, pored velikog bijelog krsta, postavljen je spomenik Karađorđu.

Koliko je bogata istorija manastira Dobrun svjedoče i arheološka nalazišta ispod crkve gdje su pronađeni ostaci fresaka iz srednjeg vijeka, keramike, kao i austrugarski metalni novac. Arheološkim istraživanjima pronađeni su i više ljudskih skeletnih ostataka. Pretpostavlja se da je riječ o monasima, kao i jedan čitav grob, što ukazuje da su ovde u prošlosti sahranjivani crkveni velikodostojnici kao i ktitori.

Danas u porti manastira, čekajući sveopšte vaskrsenje, počivaju i zemni ostaci mitropolita Dabrobosanskog Nikolaja, velikog trudbenika i darodavca ove svetinje, čijim je nesebičnim trudom i vraćanjem monaškog života u ovu svetinju zalaganjem manastir ponovo zaživio,.

Predanje kaže da je nekada u manastiru živjelo preko sedam stotina monaha. Danas su u Dobrunskoj svetinji naši molitvenici pred Gospodom dva monaha. Uznoseći tople molitve Presvetoj Bogorodici, svetu Službu Božiju služe iguman svete obitelji, Arhimandrit Kalistrat i protosinđel Mihailo.

Iako je pretrpio mnoga razaranja i uništavanja danas je manastir Dobrun prava duhovna oaza. Gostoprimivo bratstvo, neopisiv mir i tišina, Bogom darovana netaknuta priroda, plavetnilo neba iznad manastira umivenog sunčevim zracima, opasanog planinskim vijencem i hladnim Rzavom, samo su razlog više da posjetite  ovu vjekovnu svetinju i, bar na kratko, nađete mir u nemirnom današnjem svijetu.čudno je kako svi manastirri u sebi imaju neku svoju svojstvenos kao ni jedan drugi  u ovom ćete osjetiti neko uzvišeno dostojanstvo svsakog kamička u njega ugređenog i poruku da trajanje kroz vrijeme ove svetinje stvara potrebu da mu se vraćate kao što se u njega stoljećima vraćao život monašk, obnavljale molitvei bogosluženja vjernog naroda.