U novom tekstu o gradiškim grafitima, Đorđe Latinović nam donosi detaljniji uivd u formu, oblik, smisao, poruke i ostale karakteristike koje sa sobom nosi grafitiranje.

Grafitarenje ima porijeklo u davnoj prošlosti povezanoj sa ljudskom potrebom za ostavljanjem traga u prostoru i vremenu i pojavom pismenosti. I pored toga, u osnovi se radi o  savremenom obliku komunikacije novijeg doba. Grad kao javna površina i prostor življenja predstavlja izazov  “slobodne  teritorije”, a svaki zid, fasada, pločnik i betonski blok  u  čistom obliku   je  iskušenje  za  svakog  pravog  urbanog grafitaša.

Pisanje  grafita  je način pojedinaca da se slobodno individualno izraze kao i nastojanje  da  se  osvoji  “ničija zemlja”,   koja  teorijski  ne  pripada  nikome posebno. Za ispisivanje tekstualnog grafita potreban je zid, smislena ideja, sprej i spretna ruka da ispiše tekst. Kao  oblik  nedozvoljenog pisanja po javnim i privatnim površinama, grafiti  su  danas  uglavnom zabranjena aktivnost, koja  prema odluci o komunalnom redu većine gradova predstavlja prekršaj, koji se kažnjava novčanom kaznom, a u težim slučajevima može se smatrati i krivičnim djelom, ukoliko je došlo do većeg oštećenja tuđe stvari.

Žvrljanje po zidovima i čistim fasadama tek izgrađenih zgrada i urbane infrastrukture sa stanovišta lokalne komunalne vlasti, predstavlja posebnu vrstu kriminala. Kao obične žvrljotine ovi natpisi su uglavnom primitivni, vulgarni i ružni, dok kao smislene literarne jezičke strukture mogu biti veoma suptilni, inteligentni,  maštoviti i duhoviti. Od svog prvog pojavljivanja  do danas, tekstualni grafiti  prešli su dug  put od ,,škrabotina na zidu,, do ,,zidne umjetnosti,, s one strane dozvoljenog, do doktorskih disertacija i javnih tribina, internet prezentacija i društvenih mreža. O njima su napisane mnoge knjige, kod nas i u svijetu. Njima se bave brojni sociolozi  kulture, istoričari umjetnosti, istraživači književnosti i jezika, pisci, novinari različitih medija i publicisti širokih zanimanja. Kada su umjetnički uspješni ovi grafiti privlače pažnju i znatiželju ljudi, ponegdje i ponekad, podstiču i pokreću žive  intelektualne i političke  rasprave. Uglavnom, nikoga  ne  ostavljaju  ravnodušnim  od  običnih  građana, slučajnih prolaznika, javnih  intelektualaca  do  gradskih  vlasti  i policije.

Velika većina građana ne odobrava pisanje grafita po javnim površinama i mjestima u gradu, jer takvi natpisi uglavnom ruže i prljaju izgled zgrada i samog grada. Ipak, kao izraz slobodnog duha i kreativna alternativna misao njegovih stanovnika, tekstualni grafiti koji imaju određenu umjetničku, literarnu i književno-jezičku vrijednost, bez obzira na svoju ilegalnost, često gradu daju potrebnu dinamičnost, modernost i globalnu univerzalnost. Takvi grafiti su  pokušaj da se u lokalno sivilo unese malo boje i nesputane stvaralačke mašte, a urbani dehumanizovani javni prostor oživi, dopisivanjem “divljih misli”, dekonstruišući  tako  privide njegove  hladne betonske  simetrije i  društvene harmonije.  Velikim  dijelom  grafiti  su  protest protiv  otuđenosti  koja  danas  vlada  u  velikim  gradovima  u  kojima  je  stvarni  život  na  trgovima    zamjenjen  simulacijom  stvarnosti  u   bezličnim  simulakrumima virtuelne društvenosti.

Tekstualni grafiti svojim subverzivnim verbalizmom, bez dlake na jeziku, raskrinkavaju i demaskiraju društvenu i političku stvarnost i njihove protagoniste. Služeći se humorom, grafiti svakoj vlasti oduzimaju oreol nedodirljivosti koji ova stvara oko sobe, svodeći je na ovozemaljski nivo podložan svakovrsnoj kritici i ograničenjima demokratske građanske kontrole.